Latince adı
Blattella germanica
Dış görünüm
Alman hamam böcekleri, dünyada da yaygın olarak bilinen iç mekân böcekleridir. Yetişkin olanları açık kahverengi ya da esmer renkleri ve pronotumları üzerinde başlarının gerisinden başlayan iki adet paralel siyah çizgileri sayesinde kolayca tanınırlar. Boyları 13-16 mm arasındadır. Daha küçük olan yavru hamam böcekleri daha koyu renkte, neredeyse simsiyah, olurlar ve başlarının arkasında beyaz çizgiler vardır.
Alman hamam böceklerinin kanatları olsa da çok seyrek uçarlar ve daha çok koşmayı tercih ederler.
Davranışları, beslenme ve tabiatı
Tropik iklimlerde dışarıda yaşamaları mümkün olsa da Alman hamam böcekleri genellikle iç mekânlarda ve çoğunlukla da mekânın daha sıcak ve nemli yerlerinde görülürler. Evlerde, genellikle, mutfaklarda ve banyolarda görülseler de yiyecek ve nemin bulunduğu her yere gidebilirler.
Alman hamam böcekleri, genellikle kutular, torbalar ve karton kutular aracılığıyla evlere ya da binalara girerler. İkinci el ev eşyalarıyla birlikte bile evlere girmeleri de mümkündür. Birçok dairenin bulunduğu apartmanlarda, Alman hamam böcekleri kolaylıkla bir daireden diğerine ortak borular üzerinden gidebilirler.
Alman hamam böcekleri leşçil hayvanlardır ve diş macunu, sabun ve kitap ciltleri de dâhil, var olan bütün yiyecek kaynaklarından beslenebilirler. Bu haşereler, özellikle en az miktarda bulunan yiyecek kaynaklarından bile kırıntılarla, hatta gece bulaşıklıkta bırakılmış kirli tabak ve çanaklardan beslenebilmeleriyle bilinirler.
Üreme
Alman hamam böcekleri aynı zamanda hızlı üremeleriyle de bilinirler. Dişi Alman hamam böcekleri sadece bir defa çiftleşerek yeni böcekler üretebilir. Dişiler çiftleşmeden sonra, normal koşullar altında, tüm hayatları boyunca 4-6 yumurta kesesi üretir. Ootheka da denilen bu keselerin her birinde 30 ile 40 arasında yumurta bulunur. Bu kese, dişi Alman hamam böceği tarafından yumurtalar çatlamadan bir ya da iki gün öncesine kadar taşınır. Koşullara bağlı olarak yumurtadan erişkin böceğe 54 ile 215 gün arasında ulaşılır. Genelde ortalama 100 gün civarındadır. Yetişkin olduktan sonra Alman hamam böcekleri 100 ile 200 gün arasında bir süre yaşarlar.
Alman hamam böceği istilasının belirtileri
DIŞKILARI
Alman hamam böceklerinin dışkıları, küçük ve koyu renkte olup tezgâhların üzerinde ya da çekmecelerde “karabiber döküntüsü” gibi dururlar. Dışkılarının izleri, odaların köşelerinde, kapıların üzerinde ya da duvardaki küçük çatlaklarda ve boşluklarda koyu noktalar ya da izler olarak görülürler.
YUMURTA KAPSÜLLERİ
Dişi Alman hamam böcekleri yumurta keselerini yumurtlamadan bir ya da iki gün öncesine kadar taşıdıkları için, etrafta boş keseler görülebilir.
KOKU
Alman hamam böcekleri, aynı zamanda, birçok değişik koku çıkartmalarıyla da bilinirler. Sayılarının fazla olduğu yerlerde, hafif ve çoğu zaman “küflü” olarak tanımlanan bir koku hissedilmesi mümkündür.
DİĞER BİLGİLER
Türkiye’de görülen Oryantal hamam böcekleri (Karafatma) çoğu zaman Alman hamam böcekleriyle karıştırılır. Görünüşleri benzese de, davranışlarındaki farklılıklar ikisini birbirinden ayırır. Alman hamam böcekleri binaların içinde yaşayan haşereler olarak bilinirler ve genellikle yüksek nemin ve sıcaklığın olduğu yerlerde görülürler. Oryantal hamam böcekleri ise genellikle kanalizasyonlarda, su giderlerinde yaşarlar, dış mekânlarda görülürler ve sadece nadiren binalara gelirler.
Alman hamam böcekleri ayrıca, E. coli, Salmonella spp. ve tifo dahil birçok hastalık mikrobu taşımalarıyla da bilinir. Yeni yapılan çalışmalar göstermiştir ki İstanbul gibi büyük metropol şehirlerde çocuklarda görülen astım hastalığıyla Alman hamam böceği varlığı arasında doğrudan bir ilişki vardır.
ALMAN HAMAM BÖCEKLERİNİN YAŞAM DÖNGÜsÜ
Alman hamam böcekleri evlerde en yaygın görülen böcek cinslerinden biridir. Üç belirgin yaşam döngüsü geçirirler: yumurta, larva ve yetişkin. Tüm yaşamları ortalama olarak 100 gün sürse de sıcaklık, beslenme ve yaralanma gibi etmenlere bağlı olarak süresi değişiklik gösterir.
Alman hamam böcekleri durmaksızın ürerler. Dişi Alman hamam böceği tüm hayatı boyunca yaklaşık 400 adet yumurta üretir. Uygun koşullarda nüfusları hızla artar. Artan nüfusa sahip tipik bir Alman hamam böceği nüfusunun %75’ini larvalar ve %25’ini yetişkin böcekler oluşturur.
Alman hamam böcekleri hayata yumurta kesesinin içinde yumurtalar olarak başlarlar. Bu yumurta keselerinde yaklaşık 35 yumurta bulunur ve kahverengi renkleri vardır. Her bir yumurta kesesi 7 mm uzunluğunda ve 2 mm genişliğindedir. Zorlu koşullarda da sağ kalabilirler.
Dişi Alman hamam böceği yumurta kesesini karnına sarılı vaziyette yumurtalar çatlamadan iki gün öncesine kadar taşır ve zamanı geldiğinde güvenli bir yere bırakır. Yumurta keseleri, Alman hamam böceklerinin karnından dışarıya doğru uzanır. Larvalar yumurta keselerinden küçük böcekler olarak çıkarlar. Zamanla renleri koyulaşır ve kahverengi ya da siyah, pronotumlarında iki belirgin paralel çizgi bulunan hamam böceklerine dönüşürler. Alman hamam böceği larvalarının kanatları yoktur ve üreyemezler. Bu larvalar altı ya da yedi kere kabuk değiştirirler ve uygun koşullarda 100 günde gelişirler.
Son kabuk değiştirmeden sonra yetişkin evresi başlar. Bu noktada Alman hamam böcekleri ortalama 15 mm uzunluğunda ve kanatlıdırlar. Alman hamam böcekleri, gündüzleri saklanan ve geceleri leş peşinde koşan gececi böceklerdir. Gelişkin kanatlarına rağmen çok nadir olarak uçarlar.
Alman hamam böceği larvası
Dişi Alman hamam böcekleri üremek için yumurta keseleri üretirler. Bunlar, yumurtalar çatlamaya hazır oluncaya değin dişi böceğin karnına sarılı halde kalırlar.
Alman hamam böceklerinin larvaları yetişkin olanlarına benzerler. Bununla birlikte larvalar daha küçüktür, kanatları ve üreme becerileri yoktur. Büyüdükçe birçok defa dış kabuklarını değiştirirler.
Bu larva dönemleri ortalama 100 gün kadar sürer. Son kabuk değiştirmeden sonra artık Alman hamam böcekleri, kanatlı ve üreme becerileri olan yetişkin böceklerdir.
Alman hamam böceği larvaları, türlerinin yetişkinlerine benzer. Yeni kabuk değiştirmiş olan böcekler beyaz renkte olduklarından çoğu zaman albino hamam böceği ile karıştırılırlar. Ama zamanla dış yüzeylerini kaplayan beyaz renk koyulaşır ve sertleşir. Bazen Alman hamam böcekleri döktükleri kabuklarını besin olarak yerler. Zamanla, larvalar koyu kahverengi ya da siyah renge dönerler ve tüm sırtları boyunca uzanan açık renkli bir çizgileri olur.
Alman hamam böcekleri genellikle geceleri aktiflerdir ve gündüzleri buldukları çatlak ya da boşluklarda saklanırlar. Boyutlarından ötürü, Alman hamam böceği larvaları yetişkin böceklerin saklanamayacağı yerlerde saklanabilirler. Uygun oda ve sıcaklık koşullarında, Alman hamam böcekleri 100 ile 200 gün arasında yetişkin hale gelirler.
Alman hamam böceği larvaları, aynı zamanda, dışkıları aracılığıyla toplu feromonlar (cinsel çekici koku) yayarlar. Bu da nüfusun bir araya toplanmasını sağlar. Nüfus arttıkça feromonlardan gelen bu koku da o denli güçlü olacaktır. Küflü koku, bir hamam böceği istilası olduğunun işaretidir.
Kendi vücutlarından çok dar alanlarda rahatlıkla yaşayabilirler. Tüm hamam böceklerinin dokunmaya duyarlı tüyleri vardır. Bunlarla sığınacakları yeri algılamaya çalışarak bu bölgelere yavaş yavaş sürünerek yerleşirler. Hamam böcekleri birçok ülkede besin kaynağı olması sebebiyle üretim çiftlikleri de var. Hamam böceği talebi Çin’de arttığı için bu üretim tesisleri kurulmuş. Besin olarak tüketilmesinin yanı sıra, hamam böceği tozu bazı kozmetik şirketleri tarafından da kullanılıyor.2012’de Amerika’da hamam böceği yeme yarışına katılan Edward Archbold, yarışmadan hemen sonra ölmüş. Bazı kaynaklar yerken böceklerin boğazına tıkandığını, bazı kaynaklar ise hamam böceklerine alerjisi olduğu için öldüğünü söylüyor.
Hamam böcekleri hepçil canlılardır. Ölü böcekler, kağıt, bez, sabun, ahşap, saç kıl, nişastalı tatlılar, etler de tüketebilirler. Alman hamam (kalorifer) böcekleri çok yüksek radyasyon seviyelerini tolere edebilirler.300 milyon yıldır yaşam sürmelerinin sebeplerinden biri de bu zor koşullara çok dayanıklı olmaları. Bilim insanları Çernobil ve Hiroşima’yı bile atlatan bu canlı grubunun dayanalıklılığının yavaş hücre döngüleriyle alakalı olduğunu düşünüyorlar. Hızlı üremeleriyle bilinen Alman hamam böcekleri gruplar halinde yaşarlar ve önlem alınmadığı takdirde girdikleri alanı süratle istila edebilirler. Eğer bir hamam böceğine rastlarsanız bilin ki bir yerlerde devamı da vardır. Salgıladıkları feromonlar sayesinde birbirleriyle iletişim halinde kalıyorlar. Dolayısıyla bu kimyasal iletişim özellikle besin kaynağı bulunduğunda aktif olarak sağlanıyor.
Bazı dişiler için hayatları boyunca tek çiftleşme yeterlidir. Dişiler bir kez çiftleşmeden sonra kendilerine ömür boyu yetecek spermi saklayabilirler. Hatta bazı dişilerin çok ağır koşullar altında, erkek olmadan da üreyebildikleri düşünülüyor. Alman hamam böcekleri evcil hayvan olarak da beslenirler. Aslında az bakım gerektiren ve kokusuz hayvanlar olduğu için tercih ediliyorlar. Bunun yanı sıra her şeyi yiyebildikleri için beslenme problemleri de yok.Yine de hastalıklar açısından taşıyıcı olabilirler.
Türkiye’nin endemik türü Doğu Hamam Böceği’dir. Alman hamam böcekleri vücutlarındaki bakterilerle simbiyotik ilişki içindedirler. Bu bakteriler anne tarafından yavruya aktarılır. Bakterinin yağ doku içinde konforlu yaşamı karşılığında, böcek ise bakteriden yaşam için gerekli olan aminoasit ve vitaminleri sağlar. Süratlı yapıları ile saatte ortalama 4km. hıza ulaşabilirler. Hamam böcekleri vücutlarındaki tüyler sayesinde hava akımlarındaki değişiklikleri algılar ve hemen ortadan kaybolurlar. Koşarken bacakları bir saniyede 27 kez hareket ediyor. Modern hamam böceklerinin 200 milyon yıl önce, primitif olanlarının ise 300 milyon yıl önce karbonifer döneminde ortaya çıktığı biliniyor. Yani dinazorlardan daha önceleri hayattaydılar , hala da hayattalar ve bilinen dinarzorlardan bile yaşlılardır!
Bunlardan en kolay olanı jel ilaçlama yöntemidir. Jel ilaçlama henüz istila noktasına gelmemiş Alman hamam (kalorifer) böcekleri için uygulanır. Jel kıvamında hazırlanan ve içinde böceklerin hoşlandığı ve rahatlıkla kokusunu alarak bulduğu bir madde olan bu ilaç kendi özel tabancası yardımıyla uygulanmaktadır. Genellikle kapı ve pencerelerin pervazlarına, duvar çatlaklarındaki aralara, lavabo altlarına, mutfak dolaplarının ve çekmecelerin iç kesimlerine sıkılan bu ilacı yiyen kalorifer böcekleri birkaç saat içinde imha edilmiş olur. Yedikleri yem ile karınları doymuş olarak yuvalarına dönen Alman hamam (kalorifer) böcekleri yuvalarında ortalama 8-10 saat içerisinde bir süre sonra ölürler. Kendi türlerini de yiyen Alman hamam (kalorifer) böcekleri domino etkisi gibi birbirlerini yiyerek zehirlenirler ve bu döngü ilacın etkisi geçene kadar devam eder. Jel ilaçlama yönteminde kullanılan yapışkan jel tabletlerin etkileri oldukça uzundur.
Diğer bir yöntem ise likit (sıvı) ilaçlama yöntemidir. Bu yöntem genellikle istila edilmiş yaşam alanları için uygulanır. Yaşam alanının yada hedef alanın tamamını veya çoğunluğunu sarmış Alman hamam (kalorifer) böcekleri için en etkili yöntemdir. Sıvı ilaçlama uygulaması genel kullanıcı tarafından en fazla talep görendir. Çünkü bu ilaçlamada kesinlikle ilaçlanan ortamın terk edilmesi gibi bir durum söz konusu değildir. Yiyecek ve içecekler açıkta bırakılmadığı sürece sağlık açısından en ufak zararı yoktur. Bu yöntemle bir ev ilaçlaması yapıldığında ilaçlamanın başarı oranının üst düzeyde olması için en az 3-4 gün boyunca ıslak temizlik yapılmamalıdır. Burda dikkat edilmesi gereken nokta sıvı ilaçlama yapılırken Alman hamam (kalorifer) böcekleri yumurtaları ilaçlamadan ve ilaçların gücünden etkilenmez .Bu nedenle belirli periyodlarla 1 yada 2 defa daha aynı yoğunlukla ilaçlama tekrarlanır. Eğer ortamda kalorifer böcekleri çok yoğun şekilde bulunuyorsa, bu durumda hem sıvı hem de jel ilaçların her ikisinin de kullanılması şart olabilmektedir.
